Украин черемисвлӓ

Украин черемисвлӓ — кырык марынвлӓн этногруппа, кыдывлӓ 1527-шӹ и гӹц 40 и Черемис вырсывлӓн шыпшылтмы жепӹна Речь Посполитаян украин мӱлӓндӹш ӹлӓш ванженӹт. Украинышты нӹнӹм «чемерис» этноним доно пӓлӓт. Академик Ярослав Дашкевич семӹнь нӹнӹ кырык марын ылмыштым XVIII-шы курым якте шижӹнӹт дӓ тошты мары Йымын йылажылан ыдылыныт. Но Бар халашты ӹлӹшӹвлӓжӹ XIX-шы –курым мычаш якте кырык мареш ӹшкӹмӹштӹм шотленӹт. Ти кырык марынвлӓ пленыш нӓлмӹвлӓ ылыныт дӓ нӹнӹм туан мӱлӓндӹвлӓштӹ гӹц Московин вадывел тӹрӹшкӹжӹ ӹлӓш депортируенӹт, а нӹнӹн ӹлӹмӹ вӓрвлӓшкӹштӹ рушынвлӓм колтенӹт.

1527-шӹ ин Москови гӹц нӹнӹ Ош Руш Эл вашт Волынь мӱлӓндӹш кыргыж шӹлӹнӹт. Кырык марынвлӓн массовый эмиграцин кокшы коэжӹ 40 и нӓрӹ шыпшылтшы Черемис вырсывлӓ жепӹн XVI-шы курымын эртен. XVIII-шы курымын Полтавщиныш Курск губерняш депортируйымы марынвлӓ кыргыжыныт. Нӹнӹ тӹнӓм кырык марла попенӹт. Тӹнгжӹм нӹнӹ Подолин Бар халашкы (1541-1542) ӹлӓш ванженӹт, кышты нӹнӹ «Черемис Бар» лӹмӓн хала районышты ӹленӹт. Подолин мӱлӓндӹвлӓжӹм тадарвлӓ гӹц оролен Украинылан служенӹт, тенгеок Шим тангыж тӹрӹшкӹ весӹвлӓ сага вырсы походвлӓшкӹ каштыныт. Ныр, ӓмвичӹ пӓшӓм ӹштенӹт, вольыкым урденӹт, мӱкшӹм анженӹт дӓ йӓнзӹ (охотник) ылыныт.

Тӹ марынвлӓн 1600-шы и годшен Черемисы лӹмӓн ӹшке халашты вӓк ылын, кыды XVIII-шӹ курымын йыхнен. Житомир областьыштыш Сальник халан Черемисовка районжы 1607-шӹ и паштек лин. Тенгеок марынвлӓн лӹм доно Кировоградышты вӓрлӓнӹшӹ Чемерпиль (XVIII-шы курымын 30-шы ивлӓжӹ) халан этимолгижӹ кӹлдӓлтӹн. Первишӹ Чемериский Бар кӹзӹт Чемерысы возле Бара сола маналтеш. XVI-шы курымын марынвлӓ тӹшкӓн-тӹшкӓн Канев халашты ӹленӹт. Тӹнӓм нӹнӹ эче мары йымын йылалан ыдылыныт, варажы православиш ванженӹт дӓ украинвлӓ лошты шылен кенӹт. XVI-шы курымын 70-шы ивлӓжӹн Подолиштӹ 1-1,5 тӹжем марын нӓрӹ ӹлен. Шӱдӹ иштӹ нӹнӹн шотышты 10 000 якте шон.

XVII-шӹ курымын мычашыжы якте марынвлӓ кого тӹшкӓвлӓ доно цымырын ӹленӹт дӓ марын ылмышты раскыдын шижӓлтӹн. Богдан Хмельницкин ирӹк верц кредӓлмӓшыштӹжӹ кого палшык ылыныт, шукынжок тӹнӓм нӹнӹ козаквлӓн монгырышты ылыныт, ӹшке имниэшкӹ частьвлӓштӹ лин ӓль полквлӓштӹ ӹшке отрядвлӓштӹ доно. Тӹ годымок, украинвлӓ марынвлӓ вӹкӹ нерӹштӹм кыптыртен анженӹт дӓ Польшын армиштӹжӹ служышы, дискриминацим шижшӹ тадарвлӓ сага 2000 нӓрӹ сарзӹ Турци, 400 нӓрӹн, Молдави монгырыш ванженӹт. Тӹнг дислокацм вӓрвлӓштӹ Каменец-Подольски дон Бар ылыныт.

1672-1673-шы ивлӓн гетман Петро Дорошенкон йоли лӹвӓлнӹжӹ гетман Михайло Ханенко дон Иван Самойлович дӓ руш арми ваштареш Чигирин хала лишнӹ кредӓлӹнӹт. Тӹнӓмшӹ марӹвлӓ Подолиштӹ цаткыды виӓн ылыныт. 1699-шы ин Подоли гӹц Дунай тӹнгӹш Хотинщинышкы ванженӹт дӓ тӹшец мӹнгеш тошты в-арӹшкӹшток пӓртӹлынӹт, тидӹ паштек нӹнӹм Волошын чемерисвлӓ манаш тӹнгӓлӹнӹт. XIX-шӹ курымын 50-60-шы ивлӓн Барыштыш марынвлӓ Руш Империн чиновниквлӓжӹ ваштареш крепостной правам вашталтымы верц кредӓлӹнӹт. Украиныш ванжышы марынвлӓ кишӓде ямделыт, тидӹ гишӓн ти сӓндӓлӹкӹн топонимикыжы, антропонимикыжы дӓ материальный культурыжы попа. Шамаклан ХХ-шы курымын 20-шы ивлӓжӹ якте пӱэргӹ мыктешкӹвлӓн чемерка лӹмӓн вӹлвӓл выргемӹм кычылтыныт. Мары тӹр дон фольклор элементвлӓм Подолиштӹш украинвлӓ ӹнде ӹшкӹмӹнеш шотлат.