8-шӹ март

8-шӹ март

Шукердӹ агыл Мары Эл дӓ Россий мыч 8-шӹ мартым, Халыквлӓлоштыш ӹдӹрӓмӓшвлӓн кечӹм аевӹ.

Пӱэргӹвлӓ ти кечӹн яратымы ӹдӹрвлӓлӓнӹштӹ, вӓтӹштӹлӓн ӓль ӓвӓштӹлӓн тюльпанвлӓм, нарциссвлӓм, розавлӓм ӓль мимозывлӓм пӹрнялевӹ (подаревӹ). Попашат уке, 8-шӹ март яжо, соты дӓ сусу айо. Пӹтӓриш шошым айо. Лӹмӹнок ти айо Российӹштӹ шергӓкӓн, вет ти кечӹ кӓнӹмӹ кечӹ, Европышты ти кечӹ обычный пӓшӓ кечӹ.

Айон историжӹ гӹц

Кӓндӓкшӹмшӹ март айон ӹшке важвлӓжӹ, ӹшке историжӹ улы. Ти айо XX-шы курымын тӹнгӓлтӹшӹштӹжӹ шӹтӹшӹм пуэн: Клара Цеткин дон Роза Люксембург ти кечӹ идейӹн ӓвӓвлӓштӹ ылыт. Российӹштӹ нӹнӹн шанымашвлӓштӹм Надежда Крупская дон Мария Коллонтай культивируенӹт. Ик монгыр гӹц анжалаш гӹнь, нӹнӹн шанымашышты пиш простала шакта- ӹдӹрӓмӓш дон пӱэргӹ иктӧр праваан лишӓшлык ылыт. Шӱдӹ и первиӓш Европытыш, Лӹмӹнок Российӹштӹш ӹлӹмӓш кӹзӹтшӹ гӹц пиш когон айыртемӓлтӹн, тӹнӓм ӹдӹрӓмӓшвлӓн айырымаш праваштат вӓк уке ылын. Нӹнӹ пӱэргӹн кидӹштӹ хӓдӹр ӓль мебель гань веле ылыныт. Седӹ, ӹдӹрӓмӓшвлӓ тидӹ ваштареш ылыныт дӓ ушемкымдемӹштӹш ядмашвлӓм решӹмӓштӓт ӹшке юкыштым пуаш цаценӹт. Нӹнӹ протестуенӹт, ӹшке правашты верц шалгенӹт.

Жеп эртӹмӹкӹ ӹдӹрӓмӓшвлӓм тӹкӓлшӹ ямдашым феминизм термин доно манаш тӹнгӓлмӹ дӓ тӹдӹн вӹкӹ анжалтышат вашталт миэн, кӹзӹт якте тӹдӹ шукы фазым эртен. Пӹтӓриш ивлӓн айырымаш годым юкым пумы права гишӓн попымы гӹнь, кӹзӹт пӱэргӹвлӓ дон ӹдӹрӓмӓвлӓ лошты должностьвлӓм пумы дӓ пӓшӓдӓр айыртемвлӓ ваштареш ӹдӹрӓмӓшвлӓ ылыт. Эдемвлӓ икань пӓшӓм ӹштӓт гӹнь, тӹнӓм кыце пӱэргӹвлӓ, тенгеок ӹдӹрӓмӓшвлӓӓт икань пӓшӓдӓрӹм нӓлшӓшлык ылыт, манын пӓлдӹртӓт. А кынам дӓ кышты ӹдӹрӓмӓшвлӓ сек пӹтӓри айырымы годым юкым пуаш правам нӓлӹнӹт? Тидӹжӹ У Зеландиштӹ 1903-шӹ ылын. Европышты сӓндӓлӹквлӓ логӹц мӓлӓннӓ пӓлӹмӹ дӓ лишӹл Суоми ылеш, кышты 1906-шы ин ӹдӹрӓмӓвлӓлӓн полный политический правам пумы дӓ 1907-шӹ ин айырымы Парламентӹштӹ 200 депутат гӹц 19 ӹдӹрӓмӓш ылын.

Кӹзӹт Финляндин Парламентӹштӹ ӹдӹрӓмӓш депутатвлӓ 80 нӓрӹн ылыт. Сек сӓмӹрӹк депутатеш 22 иӓш студенткым айырымы.

Бизнесӹм, политикӹм дӓ культурам анжалаш гӹнь, Суомиштӹ ӹдӹрӓмӓшвлӓ яжо дӓ цаткыды позицивлӓшкӹ шоныт, тидӹжӹм сӓндӓлӹкӹн президентжӓт Тарйа Халонен ӹшке примержӹ доно анжыктен кердеш. Суомиштӹ шукы ӹдӹрӓмӓш сирӹзӹ, журналист, театр режиссер, критик, дизайнер, изи дӓ кӹдӓлӓш фирмӹвлӓм вуйлатышывлӓ.

Феминизм гишӓн шая

Феминизм гишӓн попаш гӹнь, финн ӹдӹрӓмӓшвлӓ анжалтышыштым 1860-шы ивлӓшкӹ шуат. Лач тӹнӓм ӹдӹрӓмӓш сирӹзӹ дӓ журналист Минна Кант пӹтӓриш гӓнӓ кымдан ӹдӹрӓмӓшвлӓн ядмашым анзыкы лыктын. Тӹдӹ драматург семӹнь пӓлӹ ылеш, кыды ӹшке драмывлӓштӹжӹ ӹдӹрӓмӓш темӹм соок тӹкӓлӹн. Тӹдӹн анжыктымы ӹдӹрӓмӓш персонажвлӓжӹ пӹзӹрен шӹндӹмӹвлӓ агылеп- виӓнвлӓ, цаткыдывлӓ, шанышывлӓ ылыт, пӱэргӹвлӓӓт нӹнӹм шотеш пиштӓт.

Суоми аграрный культуран сӓндӓлӹк гӹц виӓнгшӹ индустри культуран сӓндӓлӹкӹшкӹ 1950-шӹ ивлӓн сӓрнӓлтӹн. Сола ӹлӹмӓшӹм анжалат гӹнь, Марий |лыштыш гань нырвлӓм, кооперативлӓм тиштӹ ат уж. Фермерӹн пӓшӓжӹ пиш технизируялтын, кид доно пӓшӓм изиш веле ӹштӓт, ышкалвлӓм урдышывлӓӓт моло, шӹшерӹм кид доно нигынамат ак шыпшылеп. Тидӹжӹ солаштышывлӓлӓн пӓшӓдеок кодмым анжыкта. Суомин экономикӹштӹжӹ шӹргӹ куштымы дӓ пӹчкедӹмӹ промышленность соок кого рольым мадын- ӹндежӹ гӹнь, тӹштӓт автоматизаци дон механизаци шижӓлтеш. Пум йӧрӹмӹ механизмвлӓ пӱэргӹвлӓн вим тагынамок шӹргӹ гӹц поктен лыктыныт. Тенгежӹ ма ӹнде солаштыш дӓ изи халавлӓштӹ ӹлӹзӹвлӓлӓн кодеш? Тыменьмӓш дӓ махань-шон изи предприятивлӓм пачмаш. Ти шотышты ӹдӹрӓмӓшвлӓ ӹшкӹмӹштӹм активно анжыктат. Изи ательевлӓм, мастерскойвлӓм, сувенирвлӓм ӹштӹмӹ цехвлӓм, парикмахерскивлӓм, кафевлӓм, реклама бюровлӓм, туризм бюровлӓм, изи типографивлӓм пачыт. А культура ушемвлӓжӹ гишӓн гӹнь, попашыжат уке- нӹнӹ цилӓ солашток, цилӓ изи халашток улы. Нӹнӹжӹ гӹнь мӓлӓннӓ чоте потикӓлӓ шактен кердӹт: Кырык дӓ Кожла мары мӱлӓндӹ доно кӹлдӓш гӹнь тенгерӓк шактат: Туан йӹлмӹм яратышы ӹдӹрӓмӓшвлӓ, Ӓвӓсир ӹдӹрӓмӓшвлӓн Культура йӹргец, Пистерлӓ тӹрлӹзӹвлӓ, Усола ӹдӹрӓмӓшвлӓн Литература клуб, Цикмӓ ӹдӹрӓмӓшвлӓн театр йӹргец, Арде солан сувенирвлӓм ӹштӹшӹвлӓ. Шанымы шоэш Кырык дӓ Кожла сирӹштӓт техень ушемвлӓ лин кердӹт.