Шабдар Осып

Шабдар Осып
Шабдар Осып
Шочын	1898 ин 27 мартын
Шочмо вер	Вичкудо[d], Уржумский уезд[d], Вятская губерния[d], Российская империя[d];
Колен	1937 ин 11 ноябрьын (39 и)
Колымо вер	Йошкар-Ола, Россий Совет Федератив Социализм Республик[d], Совет Социализм Республик-влак Ушем[d];
Страна	Совет Социализм Республик-влак Ушем[d];
Тыршымаш алан	сирӹзӹ, Драматург, туныктышо, учёный-литературовед

Шабдар Осып, Иосиф Архипович Шабдаров (27.03.1898 — 07.11.1937) — алык мары поэт.

Нӹл алык мары поэт логӹц Рая Бартенс Осып Шабдар гишӓн кымдаракын дӓ келгӹнрӓк сирӓ. Автобиографи гӹц пасна ”Шабдар дон В.А.Мухин”, ”Шабдар дон Н.С.Мухин”, ”Шабдар дон Олык Ипай”, ”Шабдар дон Чавайн” мычашвлӓ улы. Шабдарын ӹлӹмӓшӹжӹ гишӓнӓт шукыракым сирӹмӹ, тӹштӹ махань атмосферӹштӹ 1930-шы ивлӓн мары сирӹзӹвлӓ ӹленӹт, кыце икӹжӓк-иктӹштӹ вӹкӹ анженӹт, пӓлен нӓлӹнӓ. Шамаклан, журналист Айзенворт, кыды Шабдарын пашкудыжы ылын, кыце ти семня ӹлӓ, кӱвлӓ тӹшкӹ каштыт, кыце сирӹзӹн вӓтӹжӹ чиӓ, тидӹ паштек тӹшлен дӓ иктешлӓ: ”Шабдарын пӓшӓдӓржӹ доно техень ӹлӹмӓшӹм дӓ техень шергӓш выргемвлӓм нӓлӓш ак ли, тӹдӹлӓн тагышец окса вес вӓр гӹцӓт толеш дӓ лин кердеш, тӹдӹм националистический организацивлӓ финансируят.”

Шабдарын колымыжы паштек Айзенворт тӹдӹн должностьшым Мары Пединститутышты нӓлӹн дӓ литературым тымден. 1942-шы ин тӹдӹм фронтышкы нӓлӹнӹт, тӹ инок Сталинградышты колен. Кыце критик дон поэт икӹжӓк-иктӹштӹ доно ик йӹлмӹм мон ак кердеп, тидӹм В.А. Мухин дон Шабдар лоштыш кӹл гӹцӹн пӓлен нӓлӹнӓ. Пӹтӓришӹжӹ литература критик ылын дӓ кокшын лыдышвлӓжӹм утла льыскыдеш шотлен, критикуен, седӹндонат Шабдар Мухин вӹкӹ соок шӹдӓн ылын дӓ шамаклан 22.04.1937-шӹ ин ”Правдашкы” сирӹмӹ сирмӓшӹштӹжӹ В.А. Мухинӹм троцкист дӓ националист лӹм доно лӹмден, сирен колтен.

В. А. Мухин гӹц пасна Шабдарын поэзижӹм Олык Ипаят критикуен, тӹдӹн лыдышвлӓжӹм “есенинство” лӹм доно лӹмдӓ,кыдым хулиганизм дон декаденство доно кӹлдӹмӓн. Келесӓш келеш, Шабдар Есенинӹн поэзижӹм лишӹлеш шотлен дӓ лӹмӹнок ямаш тӹнгӓлшӹ солавлӓ гишӓн сирӹмӹ лыдышвлӓжӹм яратен. Олык Ипай, Шабдарым критикуен гӹнят, тӹдӹн поэзижӹм шотеш пиштен. Тенге тӹдӹ 1931-шӹ ин Москвашты Кинематографи институтышты тыменьмӹжӹ годым Гарри Казаков дон коктын Суомин посольствышкыжы толыт дӓ кид доно сирӹмӹ лыдыш тетрадьым тӹшӓк кодат, тидӹм Финн-Угр Ушемӹшкӹ колташ ядыт. Ти тетрадь кӹзӹтӓт ти Ушемӹн архивӹштӹжӹ Хельсинкиштӹ перегӓлтеш, тӹштӹ цилӓжӹ 22 лыдыш, нӹнӹ логӹц 17 Шабдарын лыдышвлӓжӹ: ”Тӓнгемлӓн”, ”Мӹньӹн мырем”, ”Мӓмнӓн ӹлӹмӓш”, ”Кӱслемлӓн”, ”Ямшы шӹжвӹк”, ”Вадеш”, ”Туан сӓндӓлӹкемлӓн”, ”Ечӹ мыры”, ”Корныгешӹ”, ”У и кечӹ”, ”Пӧрттӱ”, ”Шошым вӹд”, ”Кӓнгӹж ирок”, ”Кӓнгӹж йыдым”, ”Йыдым”, ”Пеледӹш”, ”Эй, тумерет-цеверет”. Шабдар пӹтӓриш лыдышвлӓжӹм 20 иӓшӹн сирен. Лыдшы тиштӹ ”Кӱслемлӓн” лыдышыжы доно пӓлӹмӹ лин кердеш: