У Туан шая
У «Туан шая» книгӓ
Лишӹл тӓнгнӓ - туан йӹлмӹнӓ. Туан йӹлмӹ – хоть-махань халыкынат сек шергӹ пайдажы. Туан мары йӹлмӹм тетя сек пӹтӓриок семняштӹ колеш. Тӹдӹ ӓтя-ӓвӓн, тьотя-папан шотан шаяштым ышышкы нӓлеш, нӹжӹлгӹ шаяштым шўмӹш пиштӓ.Тӹнгӓлтӹш школын ӹштӹшӓшлык тӹнг пӓшӓжӹ иктӹ: тетявлӓм марла самыньдеок лыдаш, итӹрӓн сирӓш тымдаш. Лыдын-сирен мыштымаш – куштылгы пӓшӓ агыл, ӹлӹмӓшӹштӹ тӹдӹн вӓржӹ кымдарак. Туан йӹлмӹжӹм яжон пӓлӹшӹ тетя рушлаат, марлаат кымдаракын йӹлмӹм пӓлӓш тӹнгӓлеш.
Керӓл шамаквлӓм кычылтын, предложеним тӧр дӓ мастарын чанген келесет ӓль сирет гӹнь веле, сагаэт шалгышы тӓнгетлӓн шанымашет раш пӓлӹ лиэш. Сирӹмӓштӓт предложеништӹш шамаквлӓ керӓл семӹнь ак кычылталтеп гӹнь, лыдшылан мам сирӹмӹм ынгылаш нелӹ. А кынам шанымаш рӓд доно, иктӹ-весӹ доно цат кӹлдӓлт пачылтеш, пӹсӹн дӓ куштылгын ынгылаш йӧн лиэш. Цилӓ тидӹ мары йӹлмӹ дӓ лыдмы урокышты ӹштӹшӓшлык пӓшӓ.
Мары халык цилӓ нелӹм сӹнген, ӹшке йӹлмӹжӹн ирежӹм переген коден кердӹн. Кӹзӹт мары йӹлмӹлӓн виӓнгӓш цилӓ йӧн улы. Тагачы кечӹн тетявлӓ тетя сад гӹцок мары йӹлмӹм тыменяш тӹнгӓлӹт. Школышкы кемӹкӹ икшӹ класс гӹцок тетявлӓм тӧр йӹлмӹ доно попаш, сирӓш тымдат, шачмы йӹлмӹ докы кымылангдат, яратымашым шижтӓрӓт.
Остатка ивлӓн Мары правительство палшымы доно шукы кырык марла учебник пецӓтлӓлт лӓктӹнӹт. Иктӹжӹ нӹнӹ логӹц – нӹлӹмшӹ классышты тыменьшӹвлӓлӓн «Туан шая»учебник.
«Туан шая» учебник тагачшы кечӹлӓн пиш керӓл ылеш. Вет тымдымаш пӓшӓштӹ, паснаок лыдмы уроквлӓштӹ, тыменьшӹвлӓ шукы ум пӓлен нӓлӹт. Шайыштмаш дӓ лыдышвлӓ гач шачмы вӓрнӓм яраташ, пӧрттўм перегӓш тыменьӹт, первишӹ ӹлӹмӓш гишӓн пӓлӓш тӹнгӓлӹт, ӓтя-ӓвӓмӓт шотеш пиштӓш кымылангыт. «Туан шая» учебникӹм 2008 ин Мары книга издательство йӓмдӹлен.
«Туан шая» учебникӹм йӓмдӹлӹмӹ годым Кырык Мары районын школвлӓшты пӓшӓлӹшӹ тымдышывлӓ пиш кого пӓшӓм ӹштеныт. Авторвлӓ -Валентина Махайловна Саватькова, Надежда Николаевна Маркова, Елена Витальевна Шалаева.
2008 ин 4 классышты тыменьшӹвлӓлӓн лыкмы кырык марла «Туан шая» учебник Россий кӱкшӹцӓн конкурсышты участвуен. Ти луӓткӓндӓкшӹмшӹ конкурс Санкт-Петербургышты «АСКИ» ассоциаци вуйлатымы доно эртӓрӓлтӹн. Цилӓжӹ конкурсышты 41 регион гӹц 236 книгӓ издательствын 855 книгӓ кӓнгӓшенӹт. Москваштышы кугижӓн печатьын университет, Москваштышы кугижӓн культурын дӓ искусствын университет, Российын кугижӓн библиотекын, Российын кугижӓн тетялык библиотекын дӓ вес кўкшыцӓн организацивлӓшты пӓшӓлӹшӹ экспертвлӓ 2008 ин Российышты лӓкшӹ цилӓ книгӓ логӹц сек яжовлӓм айырен нӓлӓш погыненӹт. Ти кого пӓшӓм эртӓрӹмӹ паштек, экспертвлӓ дӓ конкурсым вуйлатышывлӓ сӹнгӹшӹвлӓм дӓ лауреатвлӓм пӓлемденыт. «Сек яжо тыменьмӹ книга» номинациштӹ лауреатвлӓ логӹц иктӹжӹ – 4 класслан кырык мары йӹлмӹ доно лӓкшӹ «Туан шая» учебник.
Тымдымашын сек керӓл монгыржы – нӓлмӹ пӓлӹмӓшӹм ӹлӹмӓштӹ, хытырымы – сирӹмӹ – лыдмы годым, тӧр, мастарын кычылташ тымдымаш. Тидӹжӹм шокташ угӹц лӓкшӹ учебниквлӓ тымдышылан кого палшыкым пуат. Мары эдем школышты мары йӹлмӹ предмет доно келгӹ пӓлӹмӓшӹм нӓлеш гӹнь веле, анзыкылажы туан йӹлмӹ доно ирен попен кердеш. Тӹшецӹнок йӹлмӹм яратымашыжат лӓктеш.