Сарапай

Вӓрлӓнӹмӹжӹ

Сарапай сола Йынгы ӓнгӹрӹн шалахай монгыр сирӹштӹжӹ, Эмӓнсола дорцын 6 уштыш кытлашты вӓрлӓнӓ. Йӹржӹ мӱлӓндӹн халык лӹмдӹмы вӓрвлӓ: Семӹк нер, Калмык лидӹ, Ондри лидӹ, весӹвлӓӓт. Сола лӹм сек пӹтари тиштӹ ӹлӓш тӹнгӓлшӹ эдемӹм анжыкта. Перви сола рушла Караева вторая маналтын.

Историжӹ

1795 иӓш документвлӓштӹ Акпарсын сотня муландӹштӹш сола гишӓн пӹтӓриш шаям момы. Тӹштӹ тӹдӹм Малая Юл Шудермара солан 18 пӧртан выселок семӹнь анжыктымы.1897 ин Малая Караева(Сарапаева) солашты 47 тома ылын, 133 пуэргӹ,139 ӹдӹрамаш ӹлен, 1915 ин −57 тома, эдем шотшы — 271. 18-шы курымын сола Пӧртныр церкӹкымдемӹш пырен, 1885 и гӹц — Эмӓнсоланыш. 18-шы курым пӹтышӓш −20-шы курым тӹнгӓлтӹшӹштӹ Козьмодемьянск уездӹн Больше-Юнгинский волостьыш пырен. !921-1931 ивлӓн Козьмодемьянск кантонын Больше-Юнгинский районын солажы ылын. Йоласал дӓ Кырык мары районын Больше-Юнгинский, Пӧртныр, Эмӓнсола сельсоветвлӓш пырен миэн (1931—1936, 1936—1959…) 1932 и. Сарапай халык сола погынымашкы толеш. Ти собраништӹ техень пынзалтышым лыктыт. «Солашты колхоз лиэш». «Прожектор» манын лӹмденӹт. Колхоз председателеш Петров Владимир Павловичӹм айыренӹт. 1934 ин С. М. Киров лӹмӓн лимӹ паштек, кым колхоз (кым сола): «Прожектор» (Сарапай), «Смелый» (Нырйӓл) дӓ Буденый лӹмӓн (Пальтикӓнӓнгӹр) иквӓреш ушненӹт. Тӹ инок раскулачиваен колтымы Яштуркин Порфильӹн пӧрт сага кӹрпӹц гӹцӹн пристройым ӹштӓт, а кокшы этажшым пуным чангат. Яра, якшар рок каремӹштӹ шукы. Тӹшток кальымы камакавлӓм оптенӹт, известкӓмӓт тӹшток йылатенӹт.

Манаш лиэш, клубым ӹшке материал донок строенӹт. Йӓктӹвлӓм Йыл вес сир гӹц шыпштенӹт дӓ пурам чангенӹт. 1937 и. Вычымы и. Вет ти клубым строен пӹтӓренӹт. Махань цевер лин: кокшы этаж йӹр кымда балконвлӓ, а тӹшкӹ кузаш — кымда ташкалтыш. Пӹтӓришӹ этажышты колхозын правлени вӓрлӓнен, а кокшы этажышты — кого клуб. Цилӓн нӓрӓтӓнвлӓ тӹшкӹ погыненӹт. Солашты сӓмӹрӹквлӓлӓн ӹлӹмӓш ӹлӹжӹн. Шонгыраквлӓжӓт клуб пӓшӓм анженӹт, согоньвлӓм пуэн шалгенӹт. Йоласал райисполкомын военкомат тишкӹ армишкӹ кешӓшлык ӹрвезӹвлӓм погаш тӹнгӓлӹн. Клубын эче ик страницӹжӹ пачылтын. Цилӓ Йоласал район гӹц ӹрвезӹвлӓ тиштӹ военный пӓшӓм тыменьӹнӹт, а тымдышывлӓжӹ В.Ерофеев дӓ Сидуков ылыныт. Война паштек клубын ӹлӹмӓшӹжӹ эчеӓт эдемвлӓлӓн сусум кандаш тӹнгӓлӹн. Кок театральный труппа ылын: иктӹжӹ — коклышы ивлӓн, а кокшыжы кымлышы ивлӓн шачын.

Сценӹштӹ кого пьесӹвлӓм шӹнденӹт: С.Николаевӹн «Саликӓ»-м, Арбанын «Кӓнгӹж йыд»-ым дӓ шукы молымат. Эдемӹн ӹлӹмӓш ганьок, клубынат ӹшке пуйырымашыжы ылын. 1951 ин кокшы этажым вес вӓре пыжен шыпштен кенӹт. Кым и тӹдӹ сылыкын левӓшдеок шӹнзен. 1953 ин тӹдӹ левӓшеш шо. Тенге гӹнят, пӹтӓри клуб пӹрцӹ складыш сӓрнӓлтӹн. Стеклавлӓм хангавлӓ доно ӓрен шӹндӹмӹ ылын, подвалеш турим оптенӹт. Изин-олен сӓмӹрӹквлӓ кушкыныт. Нӹнӹлӓн клуб пиш керӓл лин. Тенгелӓ колхоз вуйлатышывлӓ гӹц клубым йӧнештӓрӓш ядыныт. ӹшке силашты доно занавескӹвлӓм ыргенӹт дӓ ма керӓлӹм ситӓренӹт. Эчеӓт клуб ӹшке амасажым пачеш. 1980 ин Сарапай клубышты улы кымыл доно Станислав Лукианов пӓшӓлӓш тӹнгӓлеш. Пишок пӹсӹ, шытыр млоец ӹшке йӹржӹ тӓнгвлӓжӹм цымырен, вара пашкудывлӓ дӓ цилӓ солашты ӹлӹшӹвлӓ доно фольклорный ансамбльым поген, кыды ӹшке мастарлыкшым район дон республикӹштӹнӓ веле агыл, а вес вӓрвлӓштӓт лӹмнержӹм ак валты.