Пӹзӹкныр

Пӹзӹкныр (рушла Кузнецово) — сола Кырык сирӹштӹ, Аказын мӱлӓндӹшкӹжӹ пырышы сола.

Вӓрлӓнӹмӓш, ӹлӹзӹ шот

Пӹзӹкныр сола - Пӹзӹкныр сельсоветӹын центыржы. Тӹдӹ 3 лаштык гӹц шалга: ÿл Пӹзӹкныр (лач тӹнг Пӹзӹкныржок), кÿшӹл Пӹзӹкныр (Нинайдарово) дä Олаксола. Попат, вуйта тагынам перви Пӹзӹк лӹмäн мары ти вäреш суртым чанген, тилец вара йӹр ылшы ныр вӹлäн сола кушкын, седӹндонок сола лӹмжӹ "Пӹзӹк" + "ныр" гӹц ӹштäлтӹн. Пӹзӹкныр карем лишнӹ вӓрлӓнӓ. Цикмӓ гӹц Пӹзӹкныр якте 25 уштыш нӓрӹ.
1717-шӹ ин Пӹзӹкнырштӹ 50 кудвичӹ ылын (118 пӱэргӹ дӓ 160 ӹдӹрӓмӓш).
1795-шӹ ин 39 кудвичӹ ылын. Ематайкинштӹ 7 кудвичӹ дӓ Сермӓнӓнгерштӹ - 27 кудвичӹ ылын.
1859-шӹ ин Пӹзӹкнырштӹ 83 кудвичӹ ылын (223 пӱэргӹ дӓ 270 ӹдӹрӓмӓш).
1897-шӹ ин 41 кудвичӹ ылын (86 пӱэргӹ дӓ 95 ӹдӹрӓмӓш).
1915-шӹ ин 38 кудвичӹ ылын 195 эдем ӹлен.
1919-шӹ ин 39 кудвичӹ ылын 180 эдем ӹлен.
1925-шӹ ин Пӹзӹкнырштӹ 186 эдем ӹлен.
1929-шӹ ин 38 кудвичӹ ылын 164 эдем ӹлен (79 пӱэргӹ дӓ 85 ӹдӹрӓмӓш).
2001-шӹ ин 85 кудвичӹ ылын 363 эдем ӹлен (179 пӱэргӹ дӓ 184 ӹдӹрӓмӓш).

Истори

Архивышты 1717-шӹ ин Пӹзӹкныр 50 суртан "Апшак-Пеляк Кузнецовская" лӹм доно келесäлтӹн. 1748 ин пун церкӹм чангаш тӹнгäлмӹкӹ, сола "село Богоявленское Кузнецово Апшак-пеляк тож" маналтын. Ти церкӹм 1750 ин чанген пӹтäренӹт, дä Спас-Юнг монастырьын архимадритшӹ тӹдӹм освящаен. Церкӹ вäрӹм момы ацырымы шотышты изи легенды улы. Анзыцок Спас-Юнгын монахвлä церкӹм Йӹлъял лишнӹшы язычниквлäн кымалмы вäреш чангаш решенӹт, но, йӹлъял халык лÿдӹшӹм шижӹын, монахвлäм цат йÿктен шӹндäт дä ожым кӹцкӹмӹ тарнатасеш шӹнден колтат. Монахвлäэт кыдалыт, дä ик вäреш хресты кенвац кодеш, яра, маныт, тек церкӹ Äпшäк-Пелäкеш чангалтеш. А ти сола халык тамахань пун, лÿдӹшлä хрестӹ гӹц лÿдӹн колтат дä Пӹзӹкныр неркäэш шӹнден кодат. Йӹр ылшы халык христиан верам ӹшке вӹкӹжӹ нäлäш лÿдӹн, вет нӹнӹ язычниквлä ылыныт. Пун церкӹм тыманяр гäнä пӹтäрäш цаценӹт. Х ристиан шÿлӹшм шäрӹмäштӹ сек кого рольжым просветитель Иван Яковлевич Моляров мадын. Тӹдӹ шукы кырык мары халыклан религин керäлжӹм, палшыкшым ынгылдарен, тетявлäмäт шукы тымдаш цацен. 1869 ин 15 январьын церовно-приходской школ пачылтын. А 1876 ин пун церкӹ вäреш у, пингӹдӹ маклака церкӹ чангалтын. Тенгеок попат, вуйта тагынам перви, революци яктешӹ жепӹн, Пӹзӹкныр сола лишнӹшӹ каремӹш ӹшке сола ӹлӹшӹвлä, вес солавлä гӹц, даже сосламары гӹц халык телӹм ыжатымашкы тирвлä доно катаяш толыныт, мыренӹыт, куштенӹт, икäнä-иктӹм айо (Масленицы доно) кымылангденӹт. Пӹзӹк тиштӹ первиш ӹлӓш тӹнгӓлӹн.

Культура

Пӹзӹкныр солашты ӹшке сӹлнӹ клуб улы. Тӹшкӹ халык улы кымылын концертвäм, Кырык мары драм театырын спектакыльвлäжӹм анжаш каштеш, сäмӹрӹквлä дисотекышкат толын колтат. Клуб тенгеок шукы айовлäм эртäрен шалга: Масленицы, 9 май праздник дä шукы молат. Клубышты тӹрлӹшӹвлäн, мырызывлäн клуб улы. Кӹзӹтшӹ жепӹн клубын ик пелӹштӹжӹ библиотекы вäрлäнä, кышкы халык шӹренок книгäвлäм, журналвäм лыдаш каштеш.

Экономика

Война паштекшӹ жепӹн Пӹзӹкныр "Акпарс" колхозыш вäрештеш, вара "Дружба" колхоз чангалтеш, вара СПК Кузнецовский. Кӹзӹт, шамакат уке, колхоз пӹтен, но мӹлäндӹм колхозышты пäшäм ӹштӹшӹвлäлäн шäлäтен пуэнӹт, кышты кӹзӹт якте Пӹзӹкныр халык кавштам, морком, роколмам сдаяш, качкаш манын шӹндäт. Пäшä шолын-шолеш. Пӹзӹкнырышты кӹзӹт амбулатори, сельсовет, шукы лапка, школ, аптекы, церкӹ, "Боржоми" цехäт пäшäм ӹштä, мыгилä вäрлäнäт.