Ницше, Фридрих Вильгельм

Ницше, Фридрих Вильгельм
Шочмаш дене лӱм	нем. Friedrich Wilhelm Nietzsche
Шочын	1844 ин 15 октябрьын(1844-10-15)[…]
Шочмо вер	Рёккен[d], Саксония[d], Королевство Пруссия[d]
Колен	1900 ин 25 августын(1900-08-25)[…] (55 и)
Колымо вер	Веймар[d], Саксен-Веймар-Эйзенах[d], Германская империя[d]
Страна	Королевство Пруссия[d]
Тыршымаш алан	философ, почеламутчо, сирӹзӹ, семлызе, педагог, филолог-классик, преподаватель университета, музыкальный критик, классицист
Ача	Carl Ludwig Nietzsche[d]
Автограф

Фридрих Ницше, 1882 (Фотограф Густав-Адольф Шульц)

Фри́дрих Ви́льгельм Ни́цше (нем. Friedrich Wilhelm Nietzsche [ˈfʁiːdʁɪç ˈvɪlhɛlm ˈniːtsʃə] шачын 15 октябрь, 1844, Ро-ккен (Röcken), Прусси — колен 25 август 1900, Веймар, Германи) — немӹц шанызы, философ, ышке философи тфмдфмашфжфм шанен лыкшы, кыды академический философи гӹ о-рдӹштӹрӓк ылеш, седӹндонат Ницшен шанымашвлӓжӹ докы соок кого интерес ылын. Ницше ӹшке философиштӹжӹ моральын, религин, культурын, ушемкымдемын дӓ политикыштыш ядмашвлӓ вӹкӹ ӹшке семӹньжӹ анжа. Пӓшӓвлӓжӹ афоризм йо-н доно сирӹмӹ ылытат, нӹнӹм ик семӹнь иетерпретируяш ак ли дӓ седӹндоно шукы Полемика полемикым лыктыт. Ницшен философиштӹжӹ тӹнг вӓрӹм кӱшӹл-эдем (суперэдем) (нем. Übermenschen) гишӓн шанымашвлӓ йӓшнӓт. Ницше дон тенгеок нигилизм гишӓн шанымашывлӓм кылдӓт. Ницше шукы эдемӹн шачмы теорижӹ гишӓнӓт шаныкала дӓ тӹдӹн анжалтышвлӓжӹ махань-шон инспирацивлӓм пуэнӹт.

Биографижӹ

Ницше лӱтеран пастор Карл Людвиг Ницшен (1813—1849) йыхыштыжы шачын. Гимназиштӹ тӹменьмӹжӹ годым филологи дон музыкы док кого интересӹжӹ ылын. 1864-1869 ивлӓн Ницше изучал теологию и классическую филологию в Бонн университет дон Лейпциг университетӹштӹ теологи дон классик филологим тыменьӹн. Ти жепӹнок Шопенгауэр Шопэнгауэрӹн пӓшӓвлӓжӹ доно пӓлӹ лин дӓ философижӹм лишӹлеш шотлен. Ницшен виӓнгмӹлӓн Рихард Вагнер доно тӓнг ылмашат палшен. 23 иӓш Ницше Прусс армиш кен, кавалериштӹ служен, но шушыргымыкыжы демобилизуялтын.

Пӓшӓвлӓжӹ

• Fünf Vorreden zu fünf ungeschriebenen Büchern (1872) 1:
  • I. Über das Pathos der Wahrheit
  • II. Gedanken über die Zukunft unserer Bildungsanstalten
  • III. Der griechische Staat
  • IV. Das Verhältnis der Schopenhauerischen Philosophie zu einer deutschen Cultur
  • V. Homers Wettkampf
• Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik, 1872 KSA (Kritische Studienausgabe) 1.
• Über Wahrheit und Lüge im außermoralischen Sinn (1872) KSA 1.
• Die Philosophie im tragischen Zeitalter der Griechen (1873) KSA 1.
• Unzeitgemäße Betrachtungen, 1873–1876 KSA 1 und 2.
  • David Strauß, der Bekenner und der Schriftsteller, 1873.
  • Vom Nutzen und Nachteil der Historie für das Leben, 1874.
  • Schopenhauer als Erzieher, 1874.
  • Richard Wagner in Bayreuth, 1876.
• Menschliches, Allzumenschliches – Ein Buch für freie Geister (mit zwei Fortsetzungen), 1878–1880 KSA 2
• Morgenröte – Gedanken über die moralischen Vorurteile, 1881 KSA 3.
• Idyllen aus Messina, 1882 KSA 3.
• Die fröhliche Wissenschaft („la gaya scienza“), 1882 KSA 3.
• Also sprach Zarathustra – Ein Buch für Alle und Keinen, 1883–1885 KSA 4.
• Jenseits von Gut und Böse – Vorspiel einer Philosophie der Zukunft, 1886 KSA 5.
• Zur Genealogie der Moral – Eine Streitschrift, 1887 KSA 5.
• Der Fall Wagner – Ein Musikanten-Problem, 1888 KSA 6.
• Dionysos-Dithyramben, 1889 KSA 6.
• Götzen-Dämmerung oder Wie man mit dem Hammer philosophiert, 1889 KSA 6.
• Der Antichrist – Fluch auf das Christentum, 1895 KSA 6.
• Nietzsche contra Wagner, 1895 KSA 6.
• Ecce homo – Wie man wird, was man ist (1888) 1908 KSA 6.
• Бугера, В. Е. Социальная сущность и роль философии Ницше. — Москва: КомКнига, 2010. — ISBN 978-5-484-01062-2.