Мумитрольвлӓ

Мумитрольвлӓ

Мумитрольвлӓ гишӓн ӹнде марлаат лыдаш лиэш

Шергӓкӓн лыдшы, кыце изивлӓ, тенгеок коговлӓжӓт! Мумитрольвлӓ гишӓн пӹтӓриш книгӓм сирӹмӹ годшен ӹнде 60 иӓт шон колтен. Ти книгӓштӹ тӓмдӓм Мумитроль дӓ тӓнгвлӓжӹ доно пӓлӹмӹ лиӓш ӱжӹнӓ. Нӹнӹ сага махань-шон пӓлӹдӹмӹ корнывлӓшкӹ кедӓ дӓ верцӹнӹштӹ шытыр лидӓ. Тенгеок цевер Мумилап доно пӓлӹмӹ лидӓ, кышты соок ӓнгӹр ладнан йога, пӹлгом симсӹн каеш, аяр сек сотын анжа, сек цевер пеледӹшвлӓ пеледӹт дӓ сек яжо тӓнгвлӓ ӹлӓт. Тӹштӹ соок хынавлӓм вычат дӓ нӹнӹжӹ пуры ылыт гӹнь, стӧл лошкат шӹндӓт, левӓшӹмӓт пуат дӓ толшашышты яжо тӓнг лит. Ти книгӓштӹ кышты лачок, кышты ямак, тидӹм пӓлен нӓлӓш манын, тӓмдӓм, шергӓкӓн лыдшывлӓ, лыдаш ӱжӹнӓ. Лыдмы жепдӓ кӓньӹл лижӹ дӓ пуры шанымашвлӓ дон ӓшӹндӓрӹмӓшвлӓм кандыжы! Тене декабрь тӹлзӹн спонсорвлӓн палшымы доно, кыдывлӓн лӹмӹштӹм книгӓштӹ анжыктымы, “Комета толеш“ лӹмӓн книгӓм лыкмы, кышкы техень книгӓвлӓм пыртымы: “Мумитрольвлӓ дон полой вӹд”, “Комета толеш“ дӓ “Йозы шляпӓ”. Книгӓштӹ цилӓжӹ 374 ӹлӹштӓш. Книгӓм “Сарта” книгӓ лыкмаш лыктын.

Оригинал текствлӓ дон иллюстрацивлӓ: Tove Jansson, Småtrollen och den stora översvӓmningen, 1945, Kometen kommer, 1946 (1968), Trollkarlens hatt, 1948.

Туве Янссон (Tove Jansson)

Анжы: Туве Янссон

Туве Янссон (1914-2001) артньыквлӓн семняштӹ шачын. ӓтяжӹ, Виктор Янссон, Суомиштӹш швед, профессижӹ доно скульптор ылын. ӓвӓжӹ артньык дӓ иллюстратор Сигне Хаммарстен-Янссон. Тувен кок шоляжы ылын - Пер Улоф дон Ларс. Тетя годшаш богема артньыквлӓн семняштӹ кыце Хельсинкиштӹ ӹлен, тидӹ гишӓн сирӹзӹ Bildhuggarens dotter (Скульпторын ӹдӹржӹ,1968) пӓшӓштӹжӹ сирен. янссонвлӓн семняштӹ кӓнгӹжӹм и йӹдеок архипелагышты эртӓрен. Туве тангыжым пиш яратен дӓ тидӹ Мумилапыштат мондымы агыл.

Туве изижӹ годшенок артньык линежӹ ылын. Школым тӹдӹ луатвӹциӓшӹн пӹтӓрен дӓ рисуяш Стокгольмышты, Хельсинкиштӹ дӓ Парижӹштӹ тыменьӹн. Европа мыч шукы сӓрнен. 1930-40-шӹ ивлӓн кымдан пӓлӹмӹ “Гарм” газетӹштӹ пӓшӓлен дӓ тӹ жепӓш Финляндин политика доно кӹлдӓлтшӹ карикатурывлӓм вазен.

Мумитрольвлӓ гишӓн шайыштшы книгӓвлӓ тӱнымбалны кымдан пӓлӹмӹвлӓ ылыт. Кырык марла лаштыкын-лаштыкын, 1990-шы ивлӓнок сӓрӹмӹ ылыт, но книгӓ семӹнь лач кӹзӹт веле лӓктӹт. Кӹзӹт якте ти книгӓвлӓм 40 нӓрӹ йӹлмӹшкӹ сӓрӹмӹ. Мумитроль книгӓ серин пӹтӓриш пӓшӓжӹ “Изи трольвлӓ дон полой вӹд” (Småtrollen och den stora översvӓmningen, 1945) маналтеш. Ик иштӹ 1946-шы ин вес книгӓ “Комета толеш“ (Kometjakten) лӓктеш, кыдым автор 1968 ин угӹц сирӓ. Кырык марла сӓрӹмӹ пӓшӓ книгӓн кокшы версижӹ. Тидӹ паштек техень лӹмӓн книгӓвлӓ лӓктӹнӹт: “Йозы шляпӓ” (Trollkarlens hatt, 1948), “Мумиӓтян пуры пӓшӓжӹ” (Muminpappas bravader, 1950), “Кыце тидӹ лиӓлтӹн?” (Hur gick det sen?, 1952), “Лӱдӹшлӓ Кӓнгӹж ӹрды” (Farlig midsommar, 1954), “Мумитрольвлӓн тел” (Trollvinter, 1957), “Кӱ вӓл Кним ӹжӓлӓя#леш?” (Vem ska trösta knyttet?, 1960), “Ужаш лидӹмӹ тетя” (Det osynliga barnet, 1962), “Мумилап ноябрьын” (Sent i november, 1970) дӓ “Лӱдӹшлӓ рейс“ (Den farliga resan, 1977).

Янссонын персонажвлӓжӹ махань-шон лиӓлтмӓшвлӓшкӹ вӓрештӹт, лӱдӹшвлӓм эртӓт, иквӓреш лин, нӹнӹм сӹнгӓт дӓ соок соты корнышкы лӓктӹт. Сирӹзӹн геройвлӓжӹ цилӓнок мӓ логӹцӹннӓ, эдемвлӓ логӹцӹн ылыт: иктӹвлӓжӹ соок пурывлӓ, весӹвлӓ шаныкален каштшывлӓ, юморанвлӓ, кымшывлӓ туркавлӓ, нерӓнвлӓ, нӹлӹмшӹвлӓ эгоиствлӓ, вӹзӹмшӹвлӓ наивныйвлӓ, кудымшывлӓ шыквлӓ дӓ ӹшкӹлӓнӹштӹ келгӹ лаксакым капайышывлӓ... Дӓ седӹ, кыце пуры ямаквлӓштӹ лишӓшлык- пуры соок худам сӹнгӓ.

Шанем, кырык марла лыдшы “Комета толеш“ книгӓм мелӹнок лыдаш тӹнгӓлеш дӓ тӹдӹн персонажвлӓжӹ сага корнышкы лӓктеш, а тӹштӹ ма вӓл уке? Тангыж дон тӓрлидӹ гӹц тӹнгӓлӹн, махань-шон лиӓлтмӓшвлӓӓт вычат.