Игнатьев, Никон Васильевич
| Игнатьев, Никон Васильевич | |
|---|---|
| Шочын | 19 (31) март 1895 и |
| Шочмо вер | |
| Колен | 1941 ин 4 мартын (45 и) |
| Колымо вер | |
| Страна | |
| Тыршымаш алан | сирӹзӹ |
Шаблон:Сортировка: по странамШаблон:Сортировка: по типам
Никон Васильевич Игнатьев (01 апрель 1895, Салымсола — 06.03.1941, Биробиджан лагерь, Мӹндӹр Ирвел). Пӹтӓриш марла романын авторжы.
Сирӹзӹн тӹнгӓлтӹш корныжы
[тӧрлӓтӓш | кодым тӧрлӓш]Никон Игнатьев 01. 04. 1895 -шӹ ин Салымсолэш шачын. Шур монастир сага ылшы тӹнгӓлтӹш школым тымeнь лӓктӹн. Когорак лимӹкӹжӹ Йыл мыч шалвлӓм йоктарымы пӓшӓм ӹштен.
Пӹтӓриш Тунымбал вырсышты ылын, 1917-шӹ им Турци ваштареш кредӓлмӹ фронтышты вӓшлин. 1918-шӹ ин Кечӹвӓлвел фронтышты кредӓлӹн, варажы Царицын дон Астраханьышты пӓшӓзӹ ылын. Большевиквлӓн ВКП пырен. Пӹтӓриш сӹлнӹшая пӓшӓвлӓжӹм лач тӹ жепӹнок сирӓш тӹнгӓлӹн. И.- ӹн ик яжо лыдышешӹжӹ «Кырык марынлан» шотлалтеш. 1919-шӹ ин Азаныш ӹлӓш ванжен дӓ кырык марла лӓкшӹ «Незерӹн шамакшы» газетӹм редактируен, 1920-шы ин Цикмӓш ванжен дӓ тӹштӹ «Тӧр» дон «Красный труд» газетвлӓштӹ ӹштен. Уездӹн РОСТ-ым дӓ Мары УИК-ӹм вуйлатен. 1922-шы ин январьын националистический пӓшӓм утла активно ӹштӓ манын, парти гӹц лыктын колтат. 1924-шӹ ин гӹц «Кыралшы» («Ленин корны») дон «Марийская деревня» газетвлӓн редакторжы лин, 1930-шы ивлӓн «У сем» дон «Якшар знамя» журналвлӓштӹ ӹштен.
Сирӹзӹн пӹтӓриш пӓшӓвлӓжӹ
[тӧрлӓтӓш | кодым тӧрлӓш]Никон Игнатьев кырык марла сирӹмӹ сӹлнӹшаялан негӹзӹм пиштен. Тӹдӹ тенгеок мары сӹлнӹшаян историштӹжӹ пӹтӓриш романын «Вурс мардеж» авторжы семӹнь пӓлӹ ылеш. Сирӹзӹн вес пӓшӓвлӓжӹ: сатира шулӹшӓн «Савик» роман, совет пропaганды шулӹшӓн «Комсомол ӹдӹр» дӓ «Тошты кола». И. тенгеок драмывлӓмӓт сирен. 1920-шы ин Азанышты «Ирӹ жерӓ» альманахышты Игнатьевӹн «Вӹр йӱшӹ» дон «Шык» драмывлӓжӹ лӓктӹнӹт.
Сирӹзӹн прозыжы
[тӧрлӓтӓш | кодым тӧрлӓш]Савик романжы
[тӧрлӓтӓш | кодым тӧрлӓш]«Савик» — потикӓ роман — сек пӹтӓриок 1933 ин «У сем» журналеш 1, 2, 3, 4, 5-шӹ номервлӓэш пецӓтлӓлтӹн. Журналеш пецӓтлӹмӹ годым автор глававлӓлӓн лӹмӹм пуэн. 1934-шӹ ин «Савик» роман пасна книгӓ доно Москвашты, «Молодая гвардия» издательствышты, лӓктӹн. Н.Игнатьев ӹлӹмӹ годым романын пасна глававлӓжӹ «Кыралшы» газетешӓт, «Мӓ пеледӹнӓ» кырыык мары литература антологиешӓт пецӓтлӓлтӹнӹт (Козьмодемьянск, 1936).
1958-шӹ ин «Савик» роман кокшы гӓнӓ пасна книгӓ доно Козьмодемьянскышты пецӓтлӓлтӹн, но тӹ издаништӹ романын текстӹм икманяр вӓре кӹтӹкемдӹмӹ.
«Савик» романын геройжы незер халык логӹц ылеш, тӹдӓт незервлӓм паян йыхын кид лӹвец ирӹкӹш лыкташ кредӓлеш, но Савикӹн кредӓлмӓшӹжӹ вес веремӓн, эче Октябрь революци яктеок, кугижӓн шӓмӓнжӹ годым кеӓ. Тӹдӹлӓн паянвлӓ ваштареш, кугижӓн самодержавий ваштареш мары сола условиштӹ гражданский вырсышты пичӓлӹм агыл, вес йӧнӹм кычылташ вӓрештеш — шутям, потикӓм, масакым. Вет ваштылмаш дӓ эче йӧнӹн, мыскылен ваштылмаш, тоже тышманым яжон шиэш, тӹдӹм кредӓлмӓштӹ кычылт веле мышташ келеш.
Н.В. Игнатьев тидӹм классический литературын примервлӓ гӹц яжон пӓлен. Нӹнӹ логӹц ик яргата примержӹ чешский коммунист Ярослав Гашекын романын геройжы бравый срлдат Швейк ылеш.
Н.Игнатьев тенгелӓ шукы историӓн социально-сатирический романым сирӓ. Савикӓт Швейклӓ мам толькы ак вуйстыкланы, ак «арик-суриклӓнӹ». Вӹлец анжымашты тӹдӹм шукынжы пыток ышан агылеш шотлат дӓ вара цаклен миӓт: эхе, тидӹ ородыланымаш агылыш, ӹлӹмӓшӹштӹш цилӓ ма акъярым, кугижӓн дӓ паянвлӓн незер халыкым пӹзӹрӹмӓшӹм, мыскылымашым вӹлкӹ лыктын мимӓш ылеш. Паянвлӓӓт тидӹм пиш цаклат ылнежӹ, дӓ мам ӹштет: Савикӹн оружийжӹ ваштареш вес оружийӹм моаш ясы, тӹдӹн оружийжӹ халыкын пӹсӹ ышыжы, пӹсӹ йӹлмӹжӹ дӓ курымаш оптимизжы ылеш.
Тенгелӓ Савик сӹнзӓ анзылнок ӹшке пӓшӓжӹм ӹштен миӓ: незервлӓн сӹнзӓштӹм пачеш, кугижӓ, паянвлӓ, чиновниквлӓ дӓ попвлӓ ваштареш лыктеш, класс шамыштым понгыжалтара, у ирӹкӓн ӹлӹмӓш верц кредӓлмӓшкӹ ӱжеш, махань корны доно кеӓш — тымда.
Роман мычашты Савик ревоюционер-подпольщик лиэш — тӹдӹ питӹрӹмӹ книгӓвлӓмӓт тоныжы урден, революционный прокламацивлӓмӓт йыдым йӹвӹрт тышкен каштын.
Игнатьевӹн остатка ивлӓжӹ
[тӧрлӓтӓш | кодым тӧрлӓш]Никон Игнатьев репрессируйымы лин дӓ Биробиджан лагереш колен. Колымы вӓржӹ пӓлӹ агыл.
Никон Васильевич Игнатьев кырык марла художественный произведенивлӓм сек анзыц сирӓш тӹнгӓлӹн дӓ мары халыклан шукы романым, повестьым, шайыштмашым, пьесым дӓ лыдыш дон поэмывлӓм пуэн коден. Тӹлец пасна кого пӓшӓм публицистикышкы ӹштен — газет дон журналвлӓэш шолын шалгышы ӹлӹмӓшӹн ядмашешӹжӹ пиш шукы статьям, анзыл эдемвлӓ гишӓн очерквлӓм сирен шалген, тӹнӓмок «Тум кестен» сатиричческий лыкым виден — ӹлӹмӓшӹн тошты касажым тӹ кестен доно пачкен.
Тенгелӓ, Н.Игнатьев цилӓ семӹнят кырык мары литературылан цаткыды негӹцӹм пиштен коден дӓ соты, кого мастарлыкшы доно мары литературын классикшӹ лин.
Н.Игнатьевлӓн сирӹмӓштӹжӹ техень кого мастар лиӓшӹжӹ мары халыкын йӹлмӹм келгӹн дӓ яжон пӓлӹмӓш, тӹдӹм мыштен кычылтмаш палшен. Тӹнӓмок тӹдӹ руш кого литературым — классическийӹм дӓ советскийӹм лыдын, тымень шалген, ӹшке писательсий культурыжым чӹмде лӱктен миэш.
Никон Васильевич кырык мары лутературым тӧрӧкок, манаш лиэш, реализм корнышкыжы — халыкын ӹлӹмӓшӹм тӧр дӓ келгӹн, революций анжыктымы корнышкы шагалтен, кырык мары вес писатель дон поэтвлӓлӓн социалистический реализмын йӧнжӹм кычылташ тыменяш палшен. Тидӹм мӓ В.Сузын дӓ Ш.Булатын, В.Патрашын дӓ П.Першутын, Н.Ильяковын дӓ К.Беляевӹн дӓ молынат сирӹмӓштӹ раскыдын ужына.
Мары литературым ӹштӹмӓштӹ, пайдарымашты дӓ виӓнгдӹмӓштӹ Н.Игнатьев тенгеок кого организаторский пӓшӓм виден шалген.
Остаткаэш, Г. Матюковскийӹн шамаквлӓм кандымы шоэш: «Н.В. Игнатьев — мары халыкын ик кого, лӹмлӹ дӓ яратымы эргӹжӹ, Октябрь революцин ӹнян дӓ патыр салтакшы, коммунистический партийӹн вурс гань калялтшы боецшӹ ылын дӓ ылеш. Тӹдӹн лӹмжӹм ылшы качы жепӓт, кого мардеж семӹнь ружге анзыкы кешӹ веремӓ мӓ дорцна карангден ак кердеп, тӹдӹн сирен кодымыжы, ӹшке туан. Салымсолажын лаштыра тум гишӓн мыры ганьок, мӓлӓннӓ курымеш кодеш».
Кӹзӹт, годеш икӓнӓ, 1 апрельӹн, Козьмодемьянск халашты, «Игнатьевсие чтения» конференци эртӓрӓлтеш.
