Каплинский, Ян: версивлӓ лоштышы айыртем

Ирӹкӓн энциклопеди Википеди гӹц материал
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Tsikma (кӓнгӓшӹмӓш | вклад)
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
moved to Wikisource
1 корны: 1 корны:
[[Image:KaplinskiIMGP5904.JPG|right|thumb|220px|Ян Каплинский]]
[[Image:KaplinskiIMGP5904.JPG|right|thumb|220px|Ян Каплинский]]
'''Ян Капли́нский''' — кырык марла эче кыды вӓрежӹ Йаан Каплински манын сирӹмӹ (Jaan Kaplinski), [[22 январь]] [[1941]], [[Тарту]], [[Эстони]]) — [[Эстон|эстон]] поэт, эссеист, сӓрӹзӹ.


== Биографижӹ ==
'''Ян Капли́нский''', кырык марла эче кыды вӓрежӹ Йаан Каплински манын сирӹмӹ (Jaan Kaplinski), [[22 январь]] [[1941]], [[Тарту]], [[Эстони]]) — [[Эстон|эстон]] поэт, эссеист, сӓрӹзӹ.

== Биографижӹ:==

Авӓжӹ — эстон, ӓтяжӹ — полак, кыдым СССР-ын аннексижӹ паштек [[1940]] ин арестуйымы, лагерьӹшты колен. Каплинский Тарту халашты кушкын, кӓнгӹжвлӓжӹм Выру хала лишнӹ эртӓрен. Тарту университетӹштӹ роман филологин дипломжым нӓлӹн [[1966]]. Тартуштыш [[семиотика|семиотиквлӓ]], лӹмӹнжок [[Лотман Юрий Михайлович|Лотман Юрий Михайлович]] доно яжо кӹлӹм кычен. Тӹ годымок ирвел философи, когонжок [[буддизм]] доно интересуялтын. Эстоништӹ кымдан пӓлӹмӹ [[теолог]], [[философ]], [[филолог]] дӓ поэт [[Мазинг, Уку|Уку Мазинг]] ([[1909]]—[[1985]]) доно яжон пӓлӹмӹ ылын.
Авӓжӹ — эстон, ӓтяжӹ — полак, кыдым СССР-ын аннексижӹ паштек [[1940]] ин арестуйымы, лагерьӹшты колен. Каплинский Тарту халашты кушкын, кӓнгӹжвлӓжӹм Выру хала лишнӹ эртӓрен. Тарту университетӹштӹ роман филологин дипломжым нӓлӹн [[1966]]. Тартуштыш [[семиотика|семиотиквлӓ]], лӹмӹнжок [[Лотман Юрий Михайлович|Лотман Юрий Михайлович]] доно яжо кӹлӹм кычен. Тӹ годымок ирвел философи, когонжок [[буддизм]] доно интересуялтын. Эстоништӹ кымдан пӓлӹмӹ [[теолог]], [[философ]], [[филолог]] дӓ поэт [[Мазинг, Уку|Уку Мазинг]] ([[1909]]—[[1985]]) доно яжон пӓлӹмӹ ылын.

<poem>

'''Тыгырым нигынамат мышкын ат пӹтӓрӹ'''

Тыгырым нигынамат мышкын ат пӹтӓрӹ
камакам нигынамат олтен ат шокты
книгӓвлӓм нигынамат лыдын ат пӹтӓрӹ
ӹлӹмаш нигынамат ак ли йӓмдӹ.
Ӹлӹмӓш топ гань, кыдым ӹнжӹ кенвац манын
со кычаш цацымыла дӓ тырхымыла.
Пичӹн ик вуйжы яжо шалга гынь,
весӹжӹ урашат йамдӹ. Левӓш йога,
цылан амаса ак чӱчӹлт, фундаментӹштӹ ыражвлӓ,
тетя ялашын пылвуйжы чӱчӹлт кен...
Цилӓжӹмок ӓшӹндӓренжӓт ат шокты. Ӧрӓт веле,
тенге гӹнят шошым толмым соок цаклет,
кыды со анзыкыла кеӓ.

'''Мӓ пиш шӹп каштшашлык ылына'''

Мӓ пиш шӹп каштшашлык ылына, анжалтышна – рокышты. Тӓлӓндӓ
ядышташ ак кел, мам мӓ кӹчӓлӹнӓ. Тагынамок мӱлӓндӹнӓ
тӓ докыда ванжен дӓ сӓндӓлыкнӓжӹ кого дӓ охыр тӱнымбалны
охоницӓлӓ пыдырген кен. Лидӓ
цӓшӓн, кердӹдӓ гӹнь. Мӓ гӹцӹннӓ мам шаненӓ
идӓ ядышт веле. Тагышты гӹнят
кораллвлӓ вален кешӹ кырык мычыашвлӓэш
ошмаотывлӓм (остров) кузыктат. Тангыж сирӹштӹ
мӹндӹркӹлӓ анжен шалгымынам ужыда гӹньӹ,
мӓ гӹцӹннӓ идӓ ядышт: мам выченӓ.
Тетявлӓнӓ тылвышвлӓмӓт ӹштӓш тыменьӹнӹт, кынамжы
тангыж монгыр гӹц хӹдӹртӹш толеш, техень юкан
вуйта мынысӱк печкӓлтеш, кышец кекигӹ лӓкшӓшлык. Тӓлӓндӓ
лувлӓ гишӓн шанаш акат кел. Нӹнӹ
рокыш сӓрнӓлтӹнӹт дӓ рок вӹлнӹ пиш шӹп каштмыла. Цилӓ
тагынамок тӱлӹмӹ дӓ мондымы. Шукы
сӓндӓлӹк ирӹкӓн лин. Мондыдок.
Мӓжӹ веле ӓшӹндӓренӓ дӓ мӱлӓндӹна соок вуйыштына.
Кугижӓ Филипп. Понтиак. Текумсес. Оцеола.
Утла пӓлӹдӹмӹ лӹмвлӓ вуеш кодыныт. Мӱлӓндӹ
тӓмдӓн дӓ сӓндӓлӹк тӓмдӓн. Ӓнят ӹлен лӓктӹдӓ. Идӓ
ядышт мӓ гӹцӹннӓ,
мам кӹчӓлмӹлӓ, мам шанымыла, мам вычымыла.
Тагынамок-тагынамок сӓндӓлӹкнӓ шӓпнен кен.
Наррагансет. Сускеханна. Чемехеви. Маттоле.
Утла кужы лӹмвлӓ. Утла пӓлӹдӹмӹ йӹлмӹвла. Идӓ
ядышт мӓ гӹцӹннӓ, мам мӓ ӓштенӓ. Сирвлӓм
тангыж вӹлец палцынок ужаш лиэш. Вӹр цӹреӓнвлӓм,
вӹр цӹреӓн жерӓ годым. Мӓ гӹцнӓ анзыц, тӓ паштекдӓ
кораллвлӓ у ошмаотывлӓ дон у сӓндӓлыквлӓм ӹштӓт лиэш.
Келгӹ вӓрӹштӹ тӹгӹрӹштӹшӹлӓ кайын колта: ядмаш
кышакен вӓшештӓш ак ли.
Кӱ мӓ гишӓннӓ дӓ сӓндӓлӹкнӓ ылмы гишӓн паштекнӓ пӓлӓш тӹнгӓлеш?
Тидӹ вуйнаматеш лыкмаш агыл. Тидӹ эче суйымаш агыл. Малын
тӓ тӹнӓм шеклӓнедӓ, малын лӱдӹдӓ? Мӓ
доказываяш ана тӹнгӓл. Келесемӓдӓ,
мам тӓ ӹшке тетявлӓлӓндӓ шайыштыдӒ Ӓнят суд
тӓлӓндӓ ӹнянӓ. Тӓлӓндӓ лӱдӓш ак кел. Куды левӓш
лӹвӓлнӹш тавар юран годым якшаргы гӹнь, тӹдӹ
лач ӹрдӓнгӹн веле. Нӹнӹ,
кыдывлӓ анзылны шеклӓнӹшӓшлык ылыда, пыракыш сӓрнӓлтӹнӹт.
Нӹнӓт, намысланенда, рокыш сӓрнӓлтӹнӹт.
Дэвид Уильямсон. Эндрю Джексон. Буффало Билл. Но тӓ
цӓшӓн эче лин кердӹдӓ. Идӓ лӱд,
мӓлӓннӓ сойток пиш шукым ӓштӓш келеш. Дӓ тӹнӓм,
кынам сирӹштӹ шалгенӓ, кыце хӹдӹртӹш мынысӱкшӹм
пыдыртен шуа дӓ кӱш чонгештен куза, ужын кердӹнӓ. Мӓ
пиш шӹп каштшашлык ылына, анжалтыш –
рокышты, юж-кынамжы
трактор кыралмыжы годым рок вӹкӹ
тетя лувлӓ дон пикш мычашвлӓм сӓрӓл пиштӓ. Но
свидетельвлӓ уке. Индеецвлӓ колышывлӓ веле
яжо ылыт. Ӹдӹрвлӓм нӓлдӓ.
Марлан кедӓ. Тетявлӓм куштыда. Кредӓлдӓ.
Цӓшӓн лиӓш цацыда, кердӹдӓ гынь.

'''Мӓмнӓн ӹмӹлвлӓнӓ пиш кужывлӓ'''

Мӓмнӓн ӹмӹлвлӓнӓ пиш кужывлӓ
вадеш шудым ӹштен толмына годым
мӓ ӹшкежӹ мытыквлӓ
ошвуй пеледӹш вуйта тама кӹчен
виктӓ кидшӹм вуйжы вӹлец
сарлаан ӹдӹрӓмӓш вуйта тӹжем и перви
мызге куза кырык вӹк

садывичӹ шайылны охыр вӓр
охыр вӓр шайылныжы шӹргы

йӓнгӓршуды, йӓнгӓршудв пын

кышкы чонгештет вӹтлӓнгӹ
ти тӧр дӓ кымда пӹлгом лӹвӓлнӹ

икӓнӓ ма толына мӹнгеш
икӓнӓ толына цилӓн

'''Тагышты тӱнымбал тӹрӹштӹ'''

Тагышты тӱнымбал тӹрӹштӹ
шӹргӹ дон пӹлгом
симсӹ дон симсӹ
лит вӓш
дӓ цилӓ тидӹм
вады жерӓ сотемдӓрӓ

мӹньӹн кидвлӓэм стӧл вӹлнӹ кӓнӓт
сӹнзӓвлӓэм ӱштӹ укшвлӓ вӹкӹ анжат
кӹсиӓвлӓлӓн ӱштӹ
тӱнымбал шалга мӹнь йӹрем
шӹп
мӹньӹнт тӱнымбалем, кыдым мӹнь пӓлем
тагынамок кен колтен мӹндӹрк

цилӓок утла мӹндӹрнӹ
ӱштӹ укшвлӓ кӹсиӓвлӓн юк
цилӓ мам мӹнь пӓлем
шаяэм сӹнзӓвлӓэм дӓ шанымашем
мӹндӹрнӹ мӹндӹрнӹ, тӱнымбал тӹрӹштӹ

лач мардеж тагышецӹн шӹргӹ дӓ
мӱлӓндӹ вес монгыр гӹц пуалеш
шанымашвлӓ укшвлӓ вӹлнӹ рӹпшӓлтӹт
укшвлӓ пушӓнгӹ вуйышты ламаялтыт

мардеж виӓнрӓк пуалеш
кышты мӹнь ылам
ӹшке дӓ йӓл лошты
ӹшке ӹшке лоштем
тӱнӹмбал
мардеж
тӱнымбал тӹр

'''Аяр кӹньӹлӹн'''

Аяр кӹньӹлӹн. Мардеж кӹньӹлӹн.
Тӧр келесӓш гӹнь, тӹдӹ йыдвашт вадывел монгыр
окня вашт пӧртӹш пырен, шишкен. Йогыат
кӹньӹлӹн, лаксаквлӓ циц лин шӹнзӹнӹт. Алыкын
ти монгырыштыжы талашышы пӹлӓн
пӹлгом сотеш уала йӹлгӹжеш дӓ колшӹревлӓ саслат.
Жеп эчеӓт йогаш тӹнгӓлеш. Оеня анзылныш шторывлӓ
льып кечӓт. Шӱмӹн шимӹжӹм
колышташ цацем, шотлем: ик-кок-кым-нӹл-
вӹц-куд... Но лу якте шомеш
шанымашывлӓэм со тагыш шӹлӹт,
вуйта пӓлӓт, кыце шошым ӹшкӹмӹм
куштылгын простяш лиэш. А ма гишӓн?
Кӱ анзылны

'''Мам нӹнӹлан вӓшештӓш'''

Мам нӹнӹлан вӓшештӓш
кыдывлӓ тӹнь гӹцет вӓшештӹмӹм ак вычеп
цилӓ ма ыльы йӓмдӹ тенгечы
тагачы кидет гӹц сӹсӹргӓ

корнывлӓ, кыдывлӓм ӹшке йӓмдӹленӓт
йӓлӹнлӓ, пӓлӹдӹмӹлӓ кайыт
дӓ тӹньӹм кӹчӓлӹн
угӹц кырыквлӓ каклянат

шим шӹргӹ корнывлӓжӹм мӹнгеш сӹгӹрӓ
важвлӓ ял лӹвӓлнӹ шӹп ылыт
йыладеок кишӓвлӓэтӹм коденӓт
шӹдешкенӓт дӓ орланенӓт

'''Эче сирӓш'''

Эче сирӓш. Эче попаш. Кӱлӓн?
Кыце? Малан? Мам шанен? Шукышты агыл
ӓнят шӹп лин колта. Шукыштат агыл
ӓнят шӹп лин колта. Шукыштат агыл,
ӓнят лин кердеш попаш келеш шукыракым дӓ
юкынрак. Кӱ пӓлӓ? А тӹдӹ,
ма келесӹдеок кодеш, со керӓлрӓклӓ чучеш:
ти изи эдем, ти тетя, ти тетян шамакшы,
ӹшке кӧргӹштӹш шанымаш дӓ анжалтыш,
кыдым перегӓш, леведӓш, оролаш келеш.
Тӹдӹн доно юж-кынам ты вадын
попенӓт кердӓт дӓ тӹдӹн сага келеш гӹнь,
шӹпӓт лин кердӓт.

'''Пуаш нӓлӓш агыл'''

Пуаш нӓлӓш агыл
толаш кеӓш агыл
толаш мӹнгеш
токы – ӓмпичӹ вӹдсӹнзӓ
капка лаштыра пистӹ
мӱкшвлӓ докы
тӹнь докет
тӹнь сагаэт мӹндӹркӹ
ӹшке гӹцет ытлен
мӹнгеш ӹшке доно.
Куштылгы нелӹ лиӓш
нелӹ куштылгым ӹштӓш
яжо лиӓш тӹдӹ
кӱвлӓ ана ыл
нелӹ тӹдӹм тыменяш
кӱвлӓ мӓ
лачокшымок ылына

'''Мӹнь пӓлем'''

Мӹнь пӓлем мӹнь ам монды
но тӹ кечӹ кынам гӹнят толеш
дӓ мӹнь тӹлӓнет
таум келесем
яжо дӓ худа гишӓн
ӹнян дӓ ӹнянӹдӹмӹ
сусу дӓ ойхы
гишӓн – цилӓ
гишӓн мам
тӹнь верцет
дӓ тӹнь сагаэт тырхаш вӓрештӹн

'''Цилӓ ямын кердеш'''

Цилӓ ямын кердеш
сӹнзӓ лӹвӓлнӹ пӹрӹнзӹквлӓ
сӹнзӓштӹш сусу
ӹрвезӹ дӓ шонгы курым
омын дӓ ӹлӹмӓш
но тӹньӹн шӱмӹштет
тӹньӹн яштака кӓпӹштет
веле ойхы ямын ак шокты
шергӓкӓнем
кыды соок сагаэт ылеш


[[Category:Эстони персоналивлä|К]]
[[Category:Эстони персоналивлä|К]]

15:35, 4 октябрь 2010 гӹц верси

Ян Каплинский

Ян Капли́нский — кырык марла эче кыды вӓрежӹ Йаан Каплински манын сирӹмӹ (Jaan Kaplinski), 22 январь 1941, Тарту, Эстони) — эстон поэт, эссеист, сӓрӹзӹ.

Биографижӹ

Авӓжӹ — эстон, ӓтяжӹ — полак, кыдым СССР-ын аннексижӹ паштек 1940 ин арестуйымы, лагерьӹшты колен. Каплинский Тарту халашты кушкын, кӓнгӹжвлӓжӹм Выру хала лишнӹ эртӓрен. Тарту университетӹштӹ роман филологин дипломжым нӓлӹн 1966. Тартуштыш семиотиквлӓ, лӹмӹнжок Лотман Юрий Михайлович доно яжо кӹлӹм кычен. Тӹ годымок ирвел философи, когонжок буддизм доно интересуялтын. Эстоништӹ кымдан пӓлӹмӹ теолог, философ, филолог дӓ поэт Уку Мазинг (19091985) доно яжон пӓлӹмӹ ылын.